Бұқар заманы негізінде Ресей отаршылдығын айыптап "Өз жырларында Бұқар патша үкіметінің отарлау саясатының неге соғатынын болжады... патша үкіметі отарлықтарға, оның ішінде қазаққа Бұқар жобалаған зорлықтың бәрін көрсетті"деген терең ой өрбітті. "Бұқар жыраудың шығармаларында азаматтық, саяси мотив терең, әлеуметтік маңызы зор. Ол Абылайдың мақтаушысы ғана емес, сыншысы да" деп жазды.  Қазақ әдебиетінде Ресей империясының отарлау саясатында наразылықтан туған "зар заман" әдебиетінің тарихи сипатын "... қазақты кедейлендіру, содан кейін аздырып-тоздырып, ұлттығын, елдігін жою" болғанын дәйектейді. "Өлеңі бірі жамау, бірі құрау" деген ауқытта Абай, Бұқар, Шортанбай, Дулаттардың "сөз сатқандығы" шын емес, өлеңдерінің сыртқы құрылысының "теп-тегіс жұмыр, іші алтын, сырты күміс" болмағандығы үшін, бұрынғы сарыннан сатылып шыға алмағандары үшін мінейді деген сындарлы көзқарасын білдірді. "Жарқын жұлдыздар" еңбегінде "Қазақтың халық әдебиетінсіз, Бұқар жыраусыз, Махамбетсіз, Шортанбайсыз Абай да болмас еді. Қазақ әдебиетінің қайнар бұлағы - Абай емес, Абайды туғызған халық" деп түйеді. Сабит Мұқанұлы кеңестік жүйенің интернационализм ұранымен қазақ халқын орыстандыру саясатына ашық наразылығын білдірді. 1969 жылы Қазақ КСР Оқу министрінің бірінші орынбасары А.В.Щербаковтың "Некоторые вопросы научно-педагогических основ интернациональных воспитание учащихся (на материалах школ Казахстана)" деген тақырыптағы кандидаттық диссертациясындақазақ мектебінің өркендеуіне балта шабатын аралас мектеп типін көбейту жөніндегі ой-пікіріне қарсы шықты.